خودشناسی را از کجا شروع کنیم؟ اهمیت خودشناسی
خودشناسی را چطور و از کجا شروع کنیم ؟ همه روانشناسان و متخصصان روی این موضوع اتفاق نظر دارند که هر چقدر فرد روی نقاط قوت و ضعف خود شناسایی بیشتری داشته باشد، می‌تواند عملکرد بهتری را در مواجهه با مسائل مختلف زندگی از خود نشان دهد. البته اینکه بدانیم خودشناسی را از کجا شروع کنیم نیز یکی از مهم‌ترین قدم‌ها جهت شناخت خود می‌باشد. شناختن خود در واقع جزو مهم‌ترین مهارت‌های شناخت خود بوده و به عنوان یک اصل اساسی جهت رشد و توسعه مهارت‌های فردی و اجتماعی محسوب می‌شود. زمانی که فرد روی مهارت‌ها و توانایی‌های خود شناخت دارد می‌تواند با آگاهی در رابطه با این موضوع، بهتر و موفق‌تر عمل کند. به همین دلیل ما می‌خواهیم به طور مفصل در مورد اینکه خودشناسی را از کجا شروع کنیم و اهمیت این موضوع، صحبت کنیم.
خودشناسی چیست؟
این مهارت شامل فرایندهایی نظیر تفکر در رابطه با تجربیات و رفتارهای خود، تحلیل شخصیتی شناخت و درک احساسات، نظریه پردازی راجع به خود و دیگران، توانایی قرار دادن هدف‌ها و برنامه‌ریزی، کنترل و مدیریت احساسات و… می‌باشد. این مهارت‌ها باعث می‌شوند تا فرد بتواند به راحتی با موقعیت‌های بحرانی سازگاری پیدا کرده و انعطاف پذیری بیشتری داشته باشد. همچنین با انتخاب صحیح و متناسب اهداف، بهترین راهکارها برای رسیدن به آنها برگزیند؛ لاکن جهت رشد و توسعه مهارت‌های فردی و اجتماعی، شناخت خویش اهمیت فوق العاده زیادی دارد. در ادامه قصد داریم در مورد اینکه خودشناسی را از کجا شروع کنیم مطالبی را عنوان کنیم.
خودشناسی را از کجا شروع کنیم؟
در این قسمت می‌خواهیم چند مرحله اصلی و مهم را برای اینکه بدانیم خودشناسی را از کجا شروع کنیم، معرفی نماییم.
- تامل و تفکر: در آغاز این راه ابتدا باید فرد به تحمل و تفکر بپردازد. به عنوان مثال می‌توانید سوالاتی نظیر چه هدفی در زندگی دارم و یا علاقه و استعدادهای من در چه زمینه‌ای است، از خود بپرسید.
- خواندن و یادگیری: در گام بعدی سعی کنید از منابع معتبر مختلف نظیر کتاب‌ها، مقالات، وب سایت‌های مرتبط با این موضوع و… مطالبی را در این خصوص بخوانید. قطعاً با کسب اطلاعات در این زمینه می‌توانید روش‌های خوبی را جهت بهبود شناخت خود بیاموزید.
- روشنگری از طریق نوشتن: در مرحله بعد می‌توانید تفکرات، احساسات و تجربیات خود را بنویسید و با این کار می‌توانید به درک عمیق‌تری از خود برسید. جهت انجام این کار می‌توانید یک دفترچه یادداشت یا حتی یک وبلاگ شخصی داشته باشید.
- صحبت کردن با دیگران: یکی دیگر از راهکارهایی که برای آغاز شناختن خود می‌تواند مفید واقع شود، صحبت کردن با افراد نزدیک است؛ مثلاً می‌توانید با یک دوست نزدیک یا یکی از اعضای خانواده‌تان راجع به اهداف و چگونگی بهتر شدن شخصیتتان صحبت کنید. قطعاً بازخوردها و نظرات سایر افراد می‌تواند به شما در این فرایند کمک شایانی نماید.
- تجربه: این مورد نیز می‌تواند در فرایند شناخت خود شما را کمک کند. در واقع شما باید بتوانید از تجربه‌های مختلف بهره گرفته و در مواقع مختلفی خودتان را بشناسید. مثلاً با انجام آزمون و خطا، مهارت‌های خود را بهبود داده و آن را رشد دهید.
این موضوع مهم را نیز در نظر داشته باشید که شناخت خود یک کاری پیوسته و دائمی است و هرگز پایانی برای آن وجود ندارد. در حقیقت هدف اصلی در این مهارت، توسعه و بهبود شخصیت و زندگی فرد است و از آنجایی که افراد تمایل دارند همیشه به سمت جلو برود و رشد و پیشرفت داشته باشند، پس شناخت خویش نیز هرگز متوقف نخواهد شد و شما روز به روز و لحظه به لحظه می‌توانید ابعاد شخصیت خود را بهتر و بیشتر کشف کرده و بشناسید.
مراحل خودشناسی
برای اینکه بدانیم خودشناسی را از کجا شروع کنیم باید دو مرحله اصلی زیر را نیز طی کنیم:
- مرحله اول-آگاهی: در مرحله اول فرد باید ضمن آگهی از خود، شناخت دقیقی نسبت به ارزش‌ها، باورها، احساسات، رفتارها و نیازهای خود داشته باشد. در واقع در این مرحله فرد باید بدون سانسور و به شکلی آگاهانه و بی‌غرض به تمام این موارد توجه کند. به عنوان مثال تفهیم و درک احساسات خود و به عواملی که باعث تغییر آنها می‌شوند، توجه کند و همچنین به همه ارزش‌هایی که دنباله‌رو آنهاست و تاثیری که این ارزش‌ها روی رفتارها و تصمیماتش دارند، دقت نماید. در نهایت نیز شناخت دقیقی از نقاط ضعف و قوت خود پیدا کرده و بداند در کدام زمینه قابلیت بیشتری داشته و در کدام زمینه‌ها احتیاج به تقویت و تمرین دارد.
- مرحله دوم -تحلیل خود: در مرحله دوم ضمن بررسی و تحلیل تجربیات، الگوها و رفتارها درک عمیق‌تری را از خود پیدا می‌کند. روش‌های مختلفی هستند که به کمک آن فرد می‌تواند تحلیل خوبی از خود داشته باشد. به عنوان مثال نوشتن احساسات و تجربیات به شخص کمک می‌کند تا الگوها و الهام بخش‌های مختلف را در زندگی خود شناسایی کرده و در رابطه با آنها تامل و تفکر کند. از طرفی می‌تواند از نظرات دیگران نیز در این زمینه کمک بگیرد و بازخوردهای رفتارهای خود را بسنجد؛ بدین ترتیب قطعاً نکات ظریف رفتاری و ضعف و قوت فرد بهتر مشخص می‌شود. در حقیقت زمانی که شخص به تحلیل خود می‌پردازد و در این راستا بیشتر با مفهوم خودشناسی آشنا می‌شود، درک عمیقی از قدرت‌ها، ارزش‌ها، ضعف‌ها و هویت‌ها پیدا کرده و از این طریق می‌تواند شخصیت و مهارت خود را توسعه و بهبود ببخشد و زندگی بهتری را برای خویش رقم بزند.
انواع خودشناسی
یکی از مهم‌ترین مواردی که در رابطه با اینکه خودشناسی را از کجا شروع کنیم وجود دارد این است که راجع به انواع آن نیز اطلاعاتی داشته باشید. اگرچه تقسیم بندی این مهارت کاملاً قطعی نیست و ممکن است در این خصوص نظرات متعددی وجود داشته باشد؛ اما به طور کلی روانشناسان و متخصصان شش نوع مختلف از خودشناسی را تعریف کرده‌اند که در اینجا به صورت مختصر راجع به آنها توضیحاتی را ارائه می‌دهیم:
· شخصیتی:
این مورد به معنای درک عمیق و شناخت اجزای شخصیت و نوع شخصیت خود است. در واقع شخصیت هر فردی مجموعه‌ای از الگوهای رفتاری، ارزش‌ها، باورها، ویژگی‌ها و تمایلات اوست که فرد را از دیگران متمایز می‌سازد. در خویششناسی شخصیتی فرد باید به صورت آگاهانه به مواردی نظیر قدرت‌ها، ضعف‌ها، باورها، ارزش‌ها، الگوهای رفتاری و نوع شخصیت خود توجه کند. اگرچه شخصیت فرد در طول زمان تقریباً پایدار است، اما با آگاهی در رابطه با نقاط ضعف و قوت می‌تواند بهبودهای لازم را در این زمینه انجام داده و به شکلی موثر و سازنده روی روابط فردی اجتماعی و کاری خود تاثیر مثبتی بگذارد.
· ارتباطی:
در این نوع از شناخت خود همانطور که از نامش پیداست، شناخت از نحوه برقراری ارتباط با دیگران و محیط اطراف مد نظر است. در این نوع فرد یاد می‌گیرد چطور می‌تواند مهارت‌های اجتماعی خود را بهبود داده و ارتباطی سالم با سایر افراد ایجاد کند. از جمله مهم‌ترین عناصر این نوع خویش شناسی شناخت مهارت‌های ارتباطی، درک نیازها و انتظارات خود و دیگران، توانایی مدیریت اختلافات و مناقشات، توانایی تعامل موثر و… می‌باشد.
· هیجانی:
در این نوع خویش شناسی درک عمیق روی هیجانات، احساسات و شناخت آنها مد نظر است. در واقع در این نوع فرد می‌تواند مدیریت احساسات و هیجانات خود را به دست گرفته و آنها را به بهترین نحو ممکن کنترل نماید و درک و شناخت احساسات و علل بروز آنها و درک علت هیجانات و مدیریت آنها بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد.
· مهارت‌های فردی:
این مورد نیز به معنی شناخت و درک توانایی‌ها، استعدادها و مهارت‌های فردی است. واقع در این نوع خویش شناسی فرد تلاش می‌کند تا به صورت دقیق و آگاهانه‌ای با مهارت‌های شخصی خود آشنا گردد و متوجه شود که در کدام حوزه‌ها احتیاج به بهبود داشته و در کدام حوزه‌ها قوی‌تر عمل می‌کند. در این نوع از شناخت خود تمرکز روی شناخت مهارت‌های ارتباطی، نقاط ضعف و قوت، شناخت مهارت‌های تیمی و شغلی و استعدادها و علایق می‌باشد.
· اخلاقی:
این نوع از خویش شناسی به معنای شناخت و درک اصول و اخلاقیات و ارزش‌های خود است. در این مورد فرد به شکل آگاهانه‌ای سعی می‌کند که از نظام ارزشی و موارد اخلاقی مد نظری که بر اساس آن رفتار خواهد کرد، اطلاعات و آگاهی کاملی را کسب کند. در این نوع شناخت خود تحلیل رفتارهای اخلاقی، شناخت اصول و ارزش‌ها، تصمیم گیری اخلاقی و مدیریت تعارض اخلاقی در نظر گرفته می‌شود.
· روحانی:
شناخت خود از نوع روحانی نیز ششمین مورد از انواع این مهارت است که در آن به مواردی نظیر شناخت عمیق ذات وجودی، شناخت ارتباط با بعد معنوی، تعامل با دیگران در بعد روحانی و تأمل و آرامش و… توجه می‌شود.
سخن پایانی
شناخت خود یکی از مهم‌ترین مسائل در زندگی هر فرد محسوب می‌شود. در واقع خودشناسی به معنای شناخت کامل عمیق عقاید، باورها، توانایی‌ها و استعدادهاست. فرد با شناخت بهتر از خود می‌تواند اشراف و تسلط بیشتری روی وجودش داشته باشد و بدین ترتیب در مواجهه با شرایط مختلف، عملکرد خوبی را از خود نشان می‌دهد و با گذشت زمان پیشرفت‌های فردی و اجتماعی خود را شاهد هستند. ما در این مطلب در مورد اینکه خودشناسی را از کجا شروع کنیم و اهمیت آن مطالبی را بیان کردیم. در پایان از توجه شما بسیار سپاسگزاریم. بدیهی است شرکت در دوره و کلاس های خودشناسی باعث نتیجه گیری سریع تر و اصولی در این زمینه خواهد شد.
