مایند فولنس یا ذهن آگاهی در واقع پرداختن تعمدی و خودآگاه به زمان اکنون است. هنگامی‌که شخصی گذشته را رها کرده و ذهن خود را درگیر آن نمی‌کند، درعین‌حال نگرانی غیرعادی برای آینده ندارد و تمرکز او بر زمان حال است، این شخص را می‌توان مایندفولنس یا ذهن ‌آگاه به شمار آورد.

مزایای ذهن آگاهی (Mindfulness)

شاید بتوان انسان امروز را بیش از قبل به‌دنبال راه‌حل برای رسیدن به آرامش دانست. تغییر سبک زندگی و خواسته‌های انسان‌ها، دغدغه‌ها پوچ ذهنی و توقعات نابجای افراد از خودشان باعث شده است بیش از قبل دچار دست‌اندازهای عمیق ذهنی شوند و بیشتر از هر زمان دیگری به‌دنبال راهی برای رسیدن به آرامش بگردند.

در یک نگاه کلی بیشتر افراد در زمان حال زندگی نمی‌کنند. این جمله به این معناست که اکثر قریب به‌اتفاق انسان‌ها یا غرق درگذشته هستند یا درگیر آینده. حسرت کارهایی که باید انجام می‌دادند و ندادند، افسوس موقعیت‌های ازدست‌رفته و یا رؤیاپردازی برای آینده‌ای که همه از آن بی‌خبریم، مخرب‌ترین عناصر برای ازبین‌رفتن آرامش هستند. وقتی انسان بیاموزد از اتفاق‌های گذشته تنها باید تجربه بگیرد و دنبال قضاوت و یا سرزنش کردن خود نباشد و در رابطه با آینده تنها باید یک هوشیاری و دغدغه معقول داشته باشد، آن‌وقت کیفیت حضور و زندگی‌اش در لحظه و اکنون بالاتر می‌رود. شما باید بپذیرید که تنها می‌توانید با مهره‌هایی که در حال حاضر در اختیارتان قرار دارد بازی کنید؛ نه مهره‌هایی که از دست رفته‌اند و یا ممکن است به دست بیاورید.

مایند فولنس قدمتی طولانی دارد و اساس شکل‌گیری آن را از زمان بودا یعنی حدوداً 2500 سال پیش می‌دانند؛ اما از 30 سال پیش مایندفولنس باهمت افرادی مثل الن لانگر، جان کابات‌زین و اکهارت تله مسیرش را در روان‌شناسی پیدا کرد و توانست رویکرد تازه‌ای را معرفی کند. شاید بتوان Mindfulness را جزء مواردی به‌حساب ‌آورد که شاید درک درستی از آن بین مردم شکل نگرفته و یا در استفهام این موضوع دچار سو تفاهم می‌شوند. در ادامه قصد داریم مایندفولنس را بیشتر و بهتر توضیح دهیم.

ذهن آگاهی چیست؟

ذهن آگاهی به معنای توجه آگاهانه و خودخواسته زمان حال است، درست همان لحظه که در آن زندگی می‌کنید و نفس می‌کشید. شاید برای درک بهتر ذهن آگاهی در روانشناسی بهتر باشد، به پرداختن مواردی بپردازیم که درک اشتباه از این مبحث به‌حساب می‌آیند. Mindfulness به دنبال بی‌اهمیت جلوه‌دادن گذشته و یا نقض کردن حُسنِ آینده‌نگری نیست. در واقع اساس آن اهمیت به زمان حال هست و معتقد است که با پرداختن به اینک و بالابردن کیفیت حضور در لحظه حال هر انسانی می‌تواند به آرامش برسد. آرامشی که باعث می‌شود انسان در زندگی تصمیمات درستی بگیرد و به زبان ساده تبدیل به آدم بهتری شود.

ماشین زمانی وجود ندارد و شما در اینجا و اکنون زندگی می‌کنید. شاید به گذشته فکر کنید و یا در حال رؤیاپردازی برای آینده باشید؛ اما حقیقت امر این است که شما نه درگذشته هستید و نه در آینده، بلکه فقط و فقط در اکنون قرار دارید و در آن زندگی می‌کنید. برای درک بهتر این مطلب که غرق شدن درگذشته و یا تمرکز روی آینده برای شما مفید نیست، به این مثال توجه کنید:

تصور کنید سر میز غذا هستید. درحالی‌که مشغول غذا خوردنید، هم‌زمان به موعد اجاره منزل فکر می‌کنید و یا به فکر راننده تاکسی هستید که روز گذشته از شما کرایه بیشتری گرفت. در همین لحظه، غذا در گلوی فرزندتان گیر می‌کند و به سرفه می‌افتد. در حال حاضر شما نه می‌توانید کاری برای اجاره خانه کنید و نه می‌توانید باقی پولتان را از راننده تاکسی پس بگیرید؛ شما فقط چند ثانیه حیاتی فرصت دارید تا فرزندتان را از خفگی نجات دهید. این مثال را در جای‌جای زندگی خود و با مسائل دیگر همسان‌سازی کنید. آن‌گاه در خواهید یافت که چه فرصت‌هایی را از دست دادید، چه قضاوت‌هایی کردید و چه رنج‌هایی را متحمل شدید؛ زیرا به‌جای آن که حواستان به اکنون باشد، درگذشته یا آینده سیر می‌کردید.

نکاتی در رابطه با اهمیت Mindfulness

در واقع مایند فولنس قصد دارد شما را آگاه کند. اگر این دم را غنیمت نشمارید و متمرکز روی لحظه حال نباشید، به‌راحتی فرزندتان از خفگی خواهد مرد. گاهی این اتفاقی که در اکنون امکان دارد بیفتد گیرکردن لقمه غذا در حلقوم است. گاه یک موقعیت بی‌نظیر شغلی، گاه یک آن و لحظه تکرارنشدنی و گاهی مسائلی است که با بی‌توجهی و حواس‌پرتی شما امکان دارد برای همیشه مسیر زندگی‌تان را عوض کند.

یکی از تمرین‌های مهم ذهن آگاه، بی شک مهربانی با خود است. شفقت و مهربانی با خود یعنی هنگامی که خودمان را نگاه می‌کنیم، مرور می‌کنیم و یا مورد قضاوت قرار می‌دهیم، با نگرشی مهربانانه عمل کنیم. شاید بتوان گفت اساس مذاهب برای تعریف شفقت بر این است که انسان باید با دیگران طوری رفتار کند که تمایل دارد دیگران با او برخورد نمایند. مهربانی در مایند فولنس یعنی رأس این هرم تو هستی. با خودت طوری رفتار کن که با دیگران در هنگامی‌که احساس شکست، کمبود، پوچی و ناکارآمدی دارند، رفتار می‌کنید. اغلب ما رفتاری مهربانانه با اطرافیانمان داریم هنگامی‌که شخص دچار تلاطم‌های روحی روانی شده یا دائم در حال سرزنش خودش است. با او از افتخاراتش صحبت می‌کنیم، به او می‌گوییم که چقدر مفید و کارآمد است و یا یادش می‌آوریم که ما تلاش‌هایش را دیده‌ایم و به آن‌ها ارج می‌نهیم؛ اما وقتی نوبت خودمان می‌رسد تمام آن شفقت و مهربانی را فراموش کرده و با بی‌رحمانه‌ترین و غیرمنصفانه‌ترین حالت با خود برخورد می‌کنیم. دائم به خود طعنه و کنایه می‌زنیم و یا خودمان را نالایق و هیچ می‌انگاریم. در این مواقع است که اهمیت برخورد مهربانانه با خود بیشتر مشخص می‌شود.

حضور آگاهانه چیست؟

پیش‌تر اشاره کردیم که مایند فولنس پرداختن، توجه و حضور آگاهانه و خودآگاه به زمان حال است. این بدان معناست که تلاش کنید براساس عادت و طبق روال، کاری را انجام ندهید. برای انجام کارها فکر کنید و زوایای مختلف آن را بررسی نمایید. مغز ما انسان‌ها خیلی سریع موضوعات و اتفاقات پیرامون خود را طبقه‌بندی می‌کند. با هر پدیده‌ای که مواجه می‌شود، فقط بار اول برای شناخت یک پدیده جدید انرژی می‌گذارد؛ دفعات بعدی دیگر آن مورد را پدیده نمی‌داند و خیلی ساده و در کسری از ثانیه آن را شناسایی می‌کند؛ به‌عنوان‌مثال، مغز شما تنها یک‌بار در مواجه شدن با پدیده باران وقت و انرژی صرف کرده است تا آن را به‌خوبی بشناسد و پردازش کند. دفعات بعدی تنها با یک مورد تکراری مواجه می‌شود و در لحظه تشخیصش می‌دهد. حضور آگاهانه بدان معناست که شما داوطلبانه خواهان آن باشید که وقت و انرژی صرف کنید تا با اتفاقات پیرامون خود، برحسب عادت و تجربه عمل نکنید، موشکافانه آن‌ها را لمس نمایید، پردازش کنید و تشخیص دهید.

ما انسان‌ها در روزمره و به‌صورت ناخودآگاه، برخی از تجربیات درونی خود را مورد قضاوت قرار می‌دهیم؛ قضاوتی که فایده‌ای برایمان ندارد. در واقع انجام‌دادن این کار باعث می‌شود تا تجربیات خود را کنترل کنیم. این جا است که مسئله “حالت بودن” و “حالت انجام دادن” مطرح می‌شود.

1. حالت انجام دادن

هنگامی‌که بین خواسته‌هایمان و وضعیت موجود، تفاوتی وجود داشته باشد، ما فوراً حالت انجام‌دادن به خود می‌گیریم تا شرایط را به نحوی تغییر دهیم تا مورد دلخواهمان باشد. اگر شما بلافاصله بعد از اولین لقمه غذا، احساس کنید کم‌نمک است، به غذا نمک می‌پاشید.

شاید بتوان گفت مشکل زمانی ایجاد می‌شود که ما می‌خواهیم از این توانایی خود در رابطه با تجربه‌های درونی که شامل احساسات، افکار، خاطرات و تمایلات ما هستند، استفاده نماییم. هنگامی‌که قصد داریم با تلاش کردن، افکار منفی را از خود دور و وضعیت موجود را نزدیک به خواسته‌هایمان کنیم، متأسفانه بازخوردی منفی می‌بینیم.

تحقیقات نشان می‌دهند که انسان در این شرایط دچار نارضایتی، عجله و تحمل کم و تلاش‌های نافرجام برای تغییر دادن چیزهایی که تغییرشان از کنترل ما خارج است، می‌شود. در واقع با بررسی این شرایط متوجه می‌شویم هنگامی که انسان قصد دارد تجربه‌های درونی خود را کنترل کند، بیشتر آن‌ها تشدید می‌شوند و مخرب‌تر از قبل عمل می‌کنند.

2. حالت بودن:

 در این حالت به‌جای قضاوت و یا کنترل کردن تجربه‌های درونی، آن‌ها را همان گونه که هستند، نگاه می‌داریم. بااین‌حال، این نگرش، ما احساس گناه کمتری می‌کنیم، احساسات، گذشته و توانایی‌های خود را می‌پذیریم و با آرامش به سراغ هیجان‌ها و افکارمان می‌رویم و متوجه می‌شویم نیازی نیست به آن‌ها افسار بزنیم و کنترلشان کنیم.

باید به این نکته توجه داشت که مایند فولنس، انجام تمرینات ذهن ‌آگاهی و همچنین مراقبه‌ها کمک می‌کنند که انسان در زندگی روزمره هشیارتر و آگاه‌تر باشد، اتصالات غیرمفید خود را با گذشته و آینده قطع کند و در اینجا و اکنون حضور داشته باشد. برای دیدن این تأثیرات در زندگی، باید به طور مداوم در حضور بود و تمرینات ذهن آگاه را  به‌درستی انجام داد. با پرداختن همیشگی به اهمیت حضور لحظه حال، رفته‌رفته شاهد زندگی و آرامشی بهتر خواهید بود.

برای ارتباط با ما و ثبت نظرات و پیشنهادهای خود می‌توانید از روش زیر در تماس باشید.​