سلامت روان شامل رفاه عاطفی، روانی و اجتماعی می‌شود که در نحوه تفکر، احساس و عمل ما تأثیر می‌گذارد. سلامتی روان در تعیین نحوه مدیریت استرس، ارتباط با دیگران و انتخاب کمک می‌کند. همچنین در هر مرحله از زندگی، از کودکی و نوجوانی تا بزرگسالی مهم است. در طول زندگی، اگر مشکلات سلامت روانی را تجربه کنید، ممکن است در تفکر، خلق‌وخو و رفتار شما تأثیر بگذارد. عوامل زیادی در ایجاد این مشکلات نقش دارند که شامل موارد زیر هستند:
عوامل بیولوژیکی، مانند ژن‌ها یا شیمی مغز
تجربیات زندگی، مانند ضربه یا سوءاستفاده
سابقه خانوادگی

این نوع مشکلات بسیار شایع هستند. افراد مبتلا به مشکلات روانی، می‌توانند بهتر شوند و بسیاری از آن‌ها به طور کامل بهبود می‌یابند. مراقبت از اختلالات روان می‌تواند توانایی فرد برای لذت بردن از زندگی را حفظ کند. انجام این کار مستلزم رسیدن به تعادل بین فعالیت‌های زندگی، مسئولیت‌ها و تلاش برای دستیابی به تاب‌آوری روانی است. شرایطی مانند استرس، افسردگی و اضطراب همگی می‌توانند روی روان تأثیر بگذارند و روال زندگی فرد را مختل کنند. اگرچه این واژه رایج است، اما بسیاری از شرایطی که پزشکان آن‌ها را به‌عنوان اختلالات روانی می‌شناسند، ریشه فیزیکی دارند.

سلامت روان چیست؟

تعریف سلامت روان ، حالتی از رفاه است که در آن فرد به توانایی‌های خود پی می‌برد. همچنین می‌تواند با استرس‌های عادی زندگی کنار بیاید، به طور مولد کار کند و به جامعه خود کمک نماید. سازمان جهانی بهداشت تاکید می‌کند که سلامت جسم و روان «بیش از فقدان اختلالات روانی یا ناتوانی» است. اوج سلامت جسم و روان نه‌تنها در مورد اجتناب از شرایط فعال، بلکه مراقبت از سلامتی و شادی مداوم است. آن‌ها تأکید می‌کنند که حفظ و بازیابی اختلالات روان در افراد و در جوامع مختلف در سراسر جهان بسیار مهم است. در ایالات متحده، اتحادیه ملی بیماری‌های روانی تخمین می‌زند که تقریباً از هر 5 بزرگسال، 1 نفر هرسال مشکلات اختلال روان را تجربه می‌کند.

عوامل تعیین‌کننده سلامتی روان

عوامل متعدد اجتماعی، روانی و بیولوژیکی سطح سلامت روانی افراد را در هر مقطع زمانی تعیین می‌کنند؛ به‌عنوان‌مثال، خشونت و فشارهای مداوم اجتماعی، اقتصادی از خطرات شناخته شده هستند. واضح‌ترین شواهد مربوط به خشونت جنسی است. همچنین اختلالات روان ضعیف با تغییرات اجتماعی سریع، شرایط کاری استرس‌زا، تبعیض جنسیتی، طرد اجتماعی، سبک زندگی ناسالم، بیماری جسمی و نقض حقوق بشر همراه است. عوامل روانی و شخصیتی خاصی وجود دارد که افراد را در برابر مشکلات روان آسیب‌پذیر می‌کند. خطرات بیولوژیکی شامل عوامل ژنتیکی است.

ارتقاء و حفاظت از سلامت فردی

ارتقای سلامت فردی و روان شامل اقداماتی است که موجب بهبود بخشیدن حوزه بهزیستی روانی می‌شود. همچنین ممکن است شامل محیطی باشد که از سلامت ذهن پشتیبانی می‌کند. محیطی که حقوق اساسی مدنی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را محترم شمرده و از آن محافظت کند، برای سلامت روح و روان ضروری است. بدون امنیت و آزادی ارائه شده توسط این حقوق، حفظ سطح بالایی از سلامت ذهن دشوار است. سیاست‌های ملی باید به اختلالات روانی و موضوعات گسترده‌تری که سلامت روح را ارتقا می‌دهند، توجه داشته باشند. ارتقای سلامت فردی باید در سیاست‌ها و برنامه‌های دولتی و غیردولتی گنجانده شود. همچنین حفظ سلامتی فرد در بخش بهداشت، مشارکت بخش‌های آموزش، کار، دادگستری، حمل‌ونقل، محیط‌زیست، مسکن و رفاه ضروری است.

روش‌های ارتقاء سلامت فردی

راه‌های خاص برای ارتقای سلامت فردی و روان شامل موارد زیر است:

• مداخلات اولیه دوران کودکی (فراهم‌کردن محیطی پایدار حساس به سلامتی و نیازهای تغذیه‌ای کودکان، با محافظت در برابر تهدیدات، فرصت‌هایی برای یادگیری زودهنگام و تعاملاتی که پاسخگو، حمایت عاطفی و محرک رشد هستند)
• حمایت از کودکان (برنامه مهارت‌های زندگی، توسعه کودک و نوجوان)
• توانمندسازی اجتماعی، اقتصادی زنان (بهبود دسترسی به آموزش و طرح اعتبارات خرد)
• حمایت اجتماعی از سالمندان (دوستی با ابتکارات، مراکز اجتماعی و روزانه برای سالمندان)
• برنامه‌هایی باهدف افراد آسیب‌پذیر از جمله اقلیت‌ها، مردم بومی، مهاجران و افراد آسیب‌دیده از درگیری‌ها و بلایا (مداخلات روانی و اجتماعی بعد از بلایا)
• فعالیت‌های ارتقای سلامت ذهن در مدارس (برنامه‌هایی که شامل تغییرات محیطی حمایتی در مدارس می‌شود)
• مداخلات سلامت ذهن در حال کار (برنامه‌های پیشگیری از استرس)
• سیاست‌های مسکن (بهبود مسکن)
• برنامه‌های پیشگیری از خشونت (کاهش دسترسی به الکل و اسلحه)
• برنامه‌های توسعه جامعه (توسعه یکپارچه روستایی)
• کاهش فقر و حمایت اجتماعی از فقرا
• قوانین و کمپین‌های ضد تبعیض
• ارتقای حقوق، فرصت‌ها و مراقبت از افراد مبتلا به اختلالات روانی

فاکتورهای سلامت روان فردی

برای شمارش عوامل سلامت روحی و فردی امکان دارد دچار سردرگمی شوید، به‌همین دلیل به‌جای پیچیده‌تر کردن مسائل به فاکتور مهم اشاره می‌کنیم:

خواب کافی

تصور این‌که خواب یک عمل طبیعی در بدن محسوب می‌شود و نیاز به نگرانی در این رابطه نیست، باید گفت این تصور کاملاً برعکس است. اهمیت خواب در سلامت فکر، ذهن و روان به حدی مهم است که به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین فاکتورهای مؤثر در بیماری‌های روانی و مبتلا شدن به آن در نظر گرفته می‌شود. نداشتن خواب کافی روی تمام فرایندهای مغز ما اثر گذاشته و در طولانی‌مدت موجب احساس خستگی، عدم تمرکز، بیشتر شدن امکان مبتلا به افسردگی و حتی در موارد شدید میل به خودکشی افزایش می‌یابد.

تغذیه سالم

داشتن رژیم غذایی سالم و مبتنی بر دریافت انرژی و کالری کافی با روان، کارکردهای روانی و احساسی ارتباط مستقیمی دارند. شاید تجربه داشته باشید، هنگامی‌که ساعت‌های طولانی گرسنه می‌مانید، عصبی و خشمگین می‌شوید. در ادامه قصد داریم احساس گرسنگی را در ابعاد بزرگ‌تری مشاهده کنیم:
اگر مواد ضروری و مفید نظیر ویتامین‌ها، پروتئین‌ها، غلات، حبوبات، لبنیات و سایر مواد غذایی به‌اندازه کافی و درست در بدن وجود نداشته باشد، امکان کاهش سلامت ذهن و روان افزایش می‌یابد.

روابط عاطفی سالم

اغلب افراد بدون این‌که متوجه شوند در دام روابط عاطفی ناسالم و بسیار مخرب گرفتار می‌شوند. تفاوتی ندارد مدت‌زمان طولانی است که زندگی مشترک خود را شروع کرده‌اند یا تازه وارد رابطه عاطفی شده‌اند. باید این نکته را در نظر داشته باشید که کیفیت روابط عاطفی و افرادی که به آن‌ها نزدیک می‌شوید و اعتماد می‌کنید، می‌توانند تأثیر مؤثری در سلامتی روان شما داشته باشند. ریشه اغلب اختلالات روانی در روابط عاطفی، جنسی نهفته است. ضروری است که باید شناخت کافی در رابطه با اختلالات روان داشته باشید و قبل از اقدامات لازم برای ارتباط نسبت به نیازهای فردی خود و خلاقیت شخص مقابل آگاهی کامل داشته باشید.

کمبود ارتباط

اگر در فضای خانواده و دوست روابط کافی و رضایت‌مندی ندارید، در درازمدت زمینه افسردگی و فرار از اجتماع در شما قوت می‌گیرد. با توجه به شرایط و وضعیت موجود در جهان نشان می‌دهد، فاصله اجتماعی موجب افزایش میزان افسردگی شده است. باید این نکته را در نظر داشته باشید که انسان‌ها موجوداتی اجتماعی هستند و داشتن روابط و ارتباطات اجتماعی می‌تواند انرژی شما را برای انجام کارهای روزمره افزایش دهند و تأثیر مثبتی در ارتقای سلامت ذهن و روان بگذارند.

ورزش و تحرک

احتمالاً شما ضرب‌المثل «عقل سالم، در بدن سالم» را شنیده‌اید. حال اعتقادی به این ضرب‌المثل داشته باشید یا نه؛ در حال حاضر علم روان‌شناسی ثابت کرده یکی از عوامل مهم در سلامت ذهن، داشتن تحرک و ورزش است. روش درست تنفس، به‌کارگیری ورزش‌های هوازی، یوگا، دوچرخه‌سواری، رقص، پیاده‌روی و هر تحرکی که جزء برنامه روزانه شما باشد، می‌تواند به ارتقاء سلامت روح کمک کند. افزایش گردش خون، ضربان قلب، دریافت اکسیژن بیشتر، تقویت ماهیچه‌ها، عضلات اندام‌های بدن موجب احساس بهتر در شما می‌شود.

عوامل خطر برای شرایط سلامت روان

تمام افراد بدون توجه به سن، جنس، درآمد یا قومیت خطر مبتلا شدن به اختلالات روانی را دارند. در ایالات متحده آمریکا و بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته، یکی از علل اصلی ناتوانی آن‌ها اختلالات روانی است. شرایط اجتماعی، مالی، عوامل بیولوژیکی و انتخاب‌های سبک زندگی همگی می‌توانند سلامت روح و روان فرد را شکل دهند. بخش بزرگی از افراد مبتلا به اختلال سلامت ذهن در یک‌زمان بیش از یک بیماری دارند. توجه به این نکته مهم است که سلامت ذهنی خوب به تعادل ظریف عوامل بستگی دارد و چندین عنصر زندگی و جهان به‌طورکلی می‌توانند با یکدیگر همکاری کنند تا به اختلالات کمک نمایند. عوامل زیر ممکن است به اختلالات در سلامت روح و روان کمک کنند.

فشار اجتماعی و اقتصادی مستمر

داشتن امکانات مالی محدود یا تعلق داشتن به یک گروه قومی به حاشیه رانده یا تحت آزار و اذیت می‌تواند خطر ابتلا به اختلالات سلامت روح و روان را افزایش دهد. یک مطالعه در سال 2015 بر روی 903 خانواده در ایران، چندین علت اجتماعی، اقتصادی شرایط سلامت، از جمله فقر و زندگی در حومه یک شهر بزرگ را شناسایی کرد. همچنین محققان تفاوت در دسترس بودن و کیفیت درمان سلامت ذهن برای گروه‌های خاص را از نظر عوامل قابل تغییر که می‌تواند در طول زمان دچار تغییرات شوند و عوامل غیر قابل تغییر که دائمی هستند، توضیح دادند.

عوامل قابل تغییر برای اختلالات و سلامت روحی شامل موارد زیر هستند:

• شرایط اجتماعی، اقتصادی، مانند این‌که آیا کار در منطقه وجود دارد یا خیر.
• اشتغال
• سطح مشارکت اجتماعی یک فرد
• تحصیلات
• کیفیت مسکن

عوامل غیر قابل تغییر می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• جنسیت
• سن
• قومیت

براساس مطالعات، جنسیت را به‌عنوان یک عامل قابل تغییر و غیر قابل تغییر فهرست می‌کنند. محققان به این نتیجه رسیده‌اند که زن بودن خطر مبتلا به وضعیت سلامت روحی و روانی پایین را 3.96 برابر افزایش می‌دهد. افرادی که دارای وضعیت اقتصادی ضعیف هستند، بالاترین امتیاز را برای شرایط اختلالات روان دریافت کرده‌اند.

عوامل بیولوژیکی

NIMH نشان می‌دهد که سابقه خانوادگی ژنتیکی می‌تواند احتمال ابتلا به بیماری‌های روانی را افزایش دهد، چراکه ژن‌ها و گونه‌های ژنی خاص فرد را در معرض خطر بالاتری قرار می‌دهد. بااین‎‌حال، بسیاری از عوامل دیگر در ایجاد این اختلالات نقش دارند. داشتن یک ژن مرتبط با یک اختلال روان، مانند افسردگی یا اسکیزوفرنی، تضمینی برای ایجاد یک بیماری نیست. به همین ترتیب، افرادی که ژن‌های مرتبط یا سابقه خانوادگی بیماری روانی ندارند، همچنان می‌توانند مشکلات یا اختلالات روانی داشته باشند. شرایط سلامت روح و روان مانند استرس، افسردگی و اضطراب ممکن است به‌دلیل مشکلات جسمی زمینه‌ای که زندگی را تغییر می‌دهند، مانند سرطان، دیابت و درد مزمن ایجاد شوند.
در این مقاله سعی شد در رابطه با سلامت روان بحث کنیم. سلامت روانی در نحوه تفکر، عمل و احساس ما بسیار تأثیرگذار است. دلایل بسیار زیادی می‌توانند در اختلالات روان تأثیر بگذارند که مهم‌ترین آن‌ها عوامل بیولوژیکی است. عوامل بیولوژیکی مشخص می‌دهد که سابقه خانوادگی می‌تواند امکان مبتلا شدن به بیماری‌های روانی را افزایش دهد.
برای ارتباط با ما و ثبت نظرات و پیشنهادهای خود می‌توانید از روش زیر در تماس باشید.